CANT PROUMIÉ
A LA TIRANO
LA TIRANO.
Iuei, qu’au Mas de la Tirano,
I’a ‘n nis d’espèr estela,
Dirai coume la marrano,
Un jour l’avié ‘nmantela...
— A! davans lou dòu qu’escranco,
La joio sèmpre fresis;
E quand dóu vènt dins li branco,
La plagnitudo brusis,
Lis eissame de flour blanco
Que lou póumié n’espalanco,
La tristesso li blesis.
Pamens, lou mas, di belòri
Dóu Soulèu resplendissié,
E lou printèms, dins sa glòri,
Sus lou bèn s’espandissié,
Èro Diéu que semenavo
Pèr mandavo soun blasin...
Pèr delice, tout granavo:
Óulivo, blad, fen, rasin...
Pèr orto, la joio anavo,
E, belugueto, estrenavo
Lou rire qu’es soun cousin...
Marto, la gènto masiero,
Qu’a lou cor sourne e nebla,
S’enchauto que sus lis iero
S’amountihe lou bèu blad;
Qu’au soulèu, long di baragno,
L’aucèu cante sa cansoun,
E que di perlo d’eigagno
Se refrescon li quinsoun,
Elo, — que lou làngui gagno, —
S’embarro dins sa magagno
Coume dins uno presoun.
Elo, qu’a l’amo estrassado
E que béu l’amar di plour,
Pertout vèi, entravessado,
L’espino de si doulour.
D’uno mióugrano maduro
Gisclo un sang rouge, negras,
D’uno sang de sa pougneduro
Soun cor es plen ras-à-ras,
E crèi que, dóu mau qu’enduro
De soun orro blessaduro,
Cadun a senti l’estras.
Lou cèu a plus ges d’estello;
Lou bonur s’es envoula...
A! a! pèr de farfantello
Soun fiéu Pèire es pivela,
E fugis soun cor que crido…
— Éu, parié d’un perdigau,
Qu’avié sa draio flourido
De frèsqui roso e de gau;
Éu, que jamai niue marrido
Neblè la joio clarido
Assetado à soun fougau...
Marto escalè soun calvàri,
Quand soun drole partiguè...
Alor, lou tron dis auvàri
Sus sa vido clantiguè...
— Ah! lou raive pivelaire
Fuso sus l’alo dóu vènt!...
E lou demoun enchusclaire
Que res saup de mounte vèn,
Coume un glàri desmamaire
A l’amour escrèt di maire
Raubo lou cor di jouvènt.
— Fiéu di champ, quau descourouno,
Quau amosso vòsti rai?
Es livilo e sis androuno
Que vous racon soun varai.
— Li champ, que lou cèu grasiho
Pèr n’en coucha li brumour,
Dins lou prefum di cacìo,
Au soulèu e sèns temour,
Soun la liro que bresiho
La divino pouësìo
Dins la glòri de l’Amour!
Li champ, la forço e la voio
De noste sang renadiéu,
Gardon li crèire e la joio
Que nous vènon dóu bon Diéu:
E li rèi de la Matèri,
De l’Errour empuradou,
Volon faire un cementèri
De si desbord sauvadou...
E counvidon i mistèri
De si négri reboustèri
Li mascle dóu terradou!
La masiero, au founs de l’amo,
Sentènt pougne aquéu record,
Ansin qu’uno agudo lamo
Trafigant soun paure cor,
Maudis lou vènt despampaire
Que boufo sus la nacioun;
Maudis lis ami troumpaire
li màli ravacioun;...
E la chourmo di japaire,
E lou foulige di paire,
Quand tout vai à perdicioun...
Mai, quand de la Valentino,
Emé soun gai rire alu,
Venié la bruno Mentino,
La chatouno dis iue blu,
A Marto, alor, ié semblavo
Que dins soun cor triste e las,
Un rai clarin davalavo
Dóu soulèu que found lou glas;
E soun cèu se desneblavo,
E dins elo regoulavo
La melico dóu soulas.
Car, Mentino es uno perlo,
E lou creaire a bouta,
Dins la lus de si pauperlo,
Un eslu de sa clarta...
Ansin que roso espelido
I poutoun dóu mes de mai,
Es fresco, siavo e poulido,
Gènto e bravo mai-que-mai;...
E, s’uno bèuta coumplido,
Tau la vèi que noun l’óublido,
Elo, l’óublidas jamai.
A lou gàubi d’uno fado;
Soun estè, soun biais galant,
Emé soun rire qu’enfado
E soun regard treboulant,
A sa luminouso gràci
Apoundon tant de frescour,
Que dirias que li tres Gràci
De-longo ié fan sa court,
E que lou laid tressimàci,
Dins li nèblo de l’espàci,
En tre que parèis s’encour.
Dins li vesprado pourpalo,
Quand Diéu ris à l’ourizount,
Emé li péu sus l’espalo,
Toumbant en divin frisoun,
De tout segur l’aurias presso,
Dins li rai dóu sant soulèu,
Pèr la divo di tendresso
Tenènt en man lou calèu
Di magìquis arderesso,
Que fan lis amo mestresso,
Di delire dóu Belèu.
Mentino, qu’es ourfanello,
— Si gent, i’a tèms que soun mort —
A dous bèus iue d’anjounello
Que laisson vèire soun cor;
E n’es, soun gai babihage,
Semblable à-n-un paraulis
D’aucelounet, bresihage
Que l’amo n’en trefoulis,...
E, dins tout lou vesinage,
De mignoto de soun age,
Coume elo, n’en jamai vist.
Si gènt — un flèu despampaire
Sus Marsiho, un jour, passè. —
Ensèn, lou negre aclapaire,
Dins lou cros li cabussè;
E, de la doulour agudo,
Sa pichoto amo d’enfant,
Ai! las! fuguè pougnegudo,
E dóu delire esbroufant
Se n’es sèmpre souvengudo...
Iuei, sènt enca l’esmougudo
D’aquéu malur estrifant.
A soun mas, sa tanto Zino
L’aduguè. — L’amèron, lèu,
Zino e Marto sa vesino...
L’amour fuguè soun soulèu...
L’amour estaco lis amo;
Li doulour, éu, li garis...
Ounte soun trelus eissamo,
I’a la joio que flouris:
Ounte èi, i’a res que desamo...
Dis enfant, vers quau lis amo,
Vai lou cor que plouro e ris.
— Ma mignoto, oh! ma Mentino,
— Zino ié fasié — rai d’or,
Ma bello flour d’englantino,
Esquist prefum de moun cor,
De ti bais ma vido es pleno...
Que m’enchau lou mounde estu!...
Siés tant puro, siés tant leno,
Que dirien que la vertu
De ta bouco siavo aleno...
Dóu bonur siés la feleno,
E tout moun espèr es tu! —
Coume, de-long de la nesco,
Lou gai printèms espelis,
De soun alenado fresco,
Li bèu brout de flour d’alis,
Ansin, au fiò di tendresso,
L’iéli blanc s’es espandi...
Dins la michour di caresso
La Mentino avié grandi,
Luminouso de puresso,
Qu’acò ‘s la bèuta mestresso
Que lis iue n’en soun candi.
A la Tirano, vers Pèire,
Qué ié venié proun souvènt,
Es un chale de la vèire
La cabeladuro au vènt...
Dins lis óuliero e li prado,
Au vanc de si viravòu,
Reverto uno Aubo daurado
Que vers li flour pren soun vòu...
E Pèire, soun cambarado,
Que cour em’ elo, s’agrado
De faire tout ço que vòu.
Di flour porto la culido,
E, de pòu que quauque brout
Posque frusta sa poulido,
Lis esvarto... o soun lèu rout...
E quand, pièi, sus Gadelouno
L’oumbro toumbo, tóuti dous
S’alandon vers la Madouno
De la baumo dis adous:
Di brout flouri ié fan douno,
E la Vierge li guierdouno
D’un flot de soun rire dous...
Mentino a trege an, e Pèire
Es un ome. — Ivèr-estiéu,
Avien panca pouscu vèire
Pouncheja li jour catiéu...
De-fes, un nivo passavo
Dins lou blu de soun azur:
Es quand Pèire la leissavo...
— Alor, èro tout escur!...
Mai, tre que Pèire tournavo,
La nèblo, lèu, s’esvanavo,
E lou cèu ero mai pur.
Or, un jour, à la bastido
L’esperèron vanamen...
— Dóu cors l’amo èro partido —
Venguè niue subitamen...
Ai! queto angouisso mourtal!
Pèr la maire, touto en plour,
A pica l’ouro fatalo. —
L’espino nais de la flour. —
Elo e Mentino que, palo,
Se clino sus soun espalo,
Mesclon e gème e doulour.
E, i’a tres an qu’acò duro...
Mentino e si bais flouri,
Pèr Marto e soun mau-d’enduro,
Soun mèu que roun pòu gari
L’amaresso di lagremo;
Mai pèr soun auto bounta,
L’enfant, qu`es aro uno femo
Dins sa superbo bèuta,
Pivello, Marto, que remo
Vers l’Esperanço suprèmo,
Quand se mostro sa clarta.
Car, en quau rousigo l’amo
Lou dóu qu’a tout ennebla,
Iè rèsto l’Espèro, flamo
Que lou vènt fai tremoula,
E qu’es jamai aturado
Pèr l’aurige lou plus fort,
Amor que Diéu l’a ‘mpurado
Au prefouns de nòsti cor,
Pèr que, belugo enaurado,
Dins nòsti malemparado
Nous sauve dóu marrit sort.
E Mentino es la lusido
D’aquéu trelus argentin...
E Marto, dins la brusido
De soun rire diamantin,
I’es un soulas d’entre-vèire
Lou rebat di jour urous: —
La joio e li jo risèire,
Dins li vigno e li blad rous,
De la chatouno e de Pèire,
E n’óublido lou trounèire
E lou grèu pes de sa crous... |