Lexique Provençal

Dans cette rubrique, des poèmes sont offerts à la lecture des internautes.

Cournat......

Mi n’an fa vèire lei cournat,
Mèi gèns emé soun catenat !
Pèr miés si faire dei dardèno
E s’eslangouira sus d’arèno,
M’an embandi, que siéu soun fiéu,
Pièji qu’un rèn, qu’un batafiéu,
De nouesto fabrèjo, iéu l’abat,
Fasènt dins iéu coum’ un eigat.

Fai d’acò ‘ja des-e-vuech an,
N’en viéu encar sus lei frachan.
Ma vid’ es pu qu’uno mourèno
Que s’encadènon milo pèno.
Pamèns, tau que souvènt va diéu
Siéu lou coulègo dóu Bouen Diéu !
E siéu luen d’èstre un renegat
Que v’ embellino ‘mé lei gat.

N’ai empassa dei mot amar
E dei frasoto de reinard ;
Que se duviéu fair’ uno mèno
De librihoun de secutèno,
Tres quatre mès n’en escririéu
Sèns pousqué n’abena lou briéu,
Talamen m’an mes à l’embat
Durbènt lou tai d’aquest coumbat.

V’ espepissa, es pulèu cass,
E va debana sèns soulas.
Mai vau assaja, court d’alèno,
De resumi de façoun lèno,
‘Questo venturo sèmpre au viéu
Deceletiéuv’ en ço que siéu,
Emai que devengu flacas
Siguèssi vuei proun ravidas.

Va fau dire la verita :
L’an d’avans pèr necessita
Aviéu marca sènso sirèno
De moun fraire leis ouro plèno
Que puei fasié pèr mèis archiéu ;
E acò fuguè counclusiéu
Car à moun pai’ sèns prejita
N’en parlèri ‘mé lenita.

Mai éu creiguè, bèn engrita
Que lou vouliéu fouero-jita
Vo lou mete en quarantèno
Estaca em’ uno cadèno,
Fin que noun vèngue maugraciéu
Faire bourroulo e caraviéu
Pica sus touei leis emplega
Qu’an dei tra que l’agràdon pas !

Moun paire, gaire assabenta,
Que soun fiéu, à insoulenta
Si coungoustavo puei plan-pèno,
Toumbè segur dins la pantèno.
D’en lai si mesfisè de iéu
E n’en aguè plu que pèr éu,
Car creiguè qu’à lou secuta
Lou vouliéu puei eisecuta !

Lou tèms passè d’à pichot pas
Que sas, s’èro pas bèn la pas,
La guerro si vesié à pèno.
E pèr la Santo Madalèno,
Tóutei, sènso l’ èr venjatiéu,
Manjavian un vo douei couniéu
Que ma grand avié fa couina
Pèr miour nous embabouina !

Puei aqueste jour tant amar
Arribè, que fuguè ma mouart
Que sai pourriéu la met’ en scèno
Tant de cóup puei n’ai sèi sirèno
Qu’à mèi auriho, boufe-quiéu,
Vènon pèr èrso dintre iéu.
Mai qu pourrié acò maina…
Bessai li que m’an coumpaina !

La nue èro dins tout soun flar,
E au cèu, coumo dei peirard,
Leis estello, semblant d’agrèno,
Beluguejàvon sènso pèno ;
E si recampant en bourriéu
Emai fuguèsse luen l’estiéu,
Enlusissien jusqu’à la mar
Alau, Marsih’ e soun relarg.

Duvié èstre, n’en siéu certan
Sèt ouro … E lei rachalan
Dins lou vilàgi ‘mé sèi dardèno
Croumpàvon pàsi dei tapèno,
De pan, d’òli pèr tout jouiéu,
E de soun èr un pau prestiéu
Prenien lei poump’ à plen de man
Coumo fan puei lei bouen chalant.

Durbèri la boutig’ à brand
Sèns mi faire de marrit-sang
Luen de saupre que la calèno
La passariéu emé proun rèno
À l’ospitau malancouniéu
Dins un redu coum’ un póuciéu
A crida ma doulènci fouart
Tant sóufrissiéu qu’èr’ à la mouart.

Puei l’un l’autre, leis emplega
A cha un puei, à pas de gat
Arribàvon qu de la Pèno
Qu de Marsiho, de la Sèno,
Que si metien emé seriéu
À sa pouesto, tout coumprensiéu
Que Nouvè, rai, èr’ impourtant
E que falié èstre galant.

D’ùnei davalàvon abas,
D’àutrei ‘mé iéu, proun caro-bas,
Dintrant au miour sa boudèno
S’esquichàvon emé grand pèno,
E puei ’mé d’un geste chabiéu
Mandant tant lèu dei maugrabiéu ;
S’assajàvon au saluda
Que fin finalo aurien dansa !

L’ambient èro, à soun pu naut !
E countènt aviéu quàsi caud
Emai jalèss’ à tira pèno
Qu’avié raumi leis alimoueno.
Lou cèu èro sin, enganiéu,
E soun blu, soutourniéu
Rescoundié l’ouro dóu boumbas
Que m’anavo mete tant bas.

Vuech ouro manc’ un quart !
Van arriba de touto part
Lei chalant pourtant sèi magèno,
Dei beloio de touto mèno …
Alouro, iéu, despachatiéu,
Estènt que siéu pas venjatiéu,
M’en vau moun fraire poutouna
E mi lou vau arresouna.

Es siau coum’ a jamai esta !
‘Cò, vous va pouédi atesta !
Sus la caro, a ‘no barbèno
Qu’agradarié proun à Silèno …
Mai lou miour qu’es percussiéu
Noun pas qu’aguèsse soun fusiéu,
Es que tèn un riset testard
Que l’es jamai vo que l’es tard !!!!

Suspres, li faguèri un ba
Iéu que sabès, de cóup que l’a,
Que poutounèji sounco Nèno,
Ma vesino de la voues lèno.
Aqui estouna, maugrat iéu
Ti n’en mandèri un au viéu
Qu’encar’ encuei n’en revèn pas
Tant mi dise « tiro t’ enla » !

Remountèri à bèllei quatre
Sèns mi douta que de si batre,
Anavo proun coum’ uno plèno
Aneienta moun sang, mèi vèno,
Mi couloumant dins ‘queste briéu
De la misèri qu’enganiéu,
Vous mud’ un om’ en destimbrat
Qu’es lèst à touei lei catenat.

Tout seguiguè d’un biais eisa.
Leis emplega sèmpr’ avisa,
Oubràvon coumo dei terèno
Qu’àimon la flour puei deis trouèno.
Adeja dei gèns en bourriéu
Arribàvon despachatiéu
Pèr retira sèns pleidejat
Sèi gibassié e soun nougat.

Subran la felen’ à Iàià
Pròchi iéu mi vèn bisbiha
Que Manu emé grando pèno
S’en vai, éu que noun jamai rèno,
Doumàci moun frai, maugraciéu,
L’escarniguè emé dei quiéu,
Li mandant mume un gautas
Uno caloto, un moustas !!!

Li diguèri puei de l’ana
Querre, qu’èro descadrana.
Mai elo la chato, court d’alèno,
Mi respoundè à voues mié-plèno,
Que venié sènso manda un quiéu
De s’emparti pica au viéu
Pèr l’escorno que moun freiras
Li avié facho, maufaras.

Moun fraire d’un grand bacelas
Qu’es sèmpr’ esta sai brutalas,
Roustè pèr Santo Magdalèno
Moun cap de fil’ en sa bedèno,
L’escarnissènt de maugrabiéu
Sus d’un toun mai que soutourniéu.
E l’autre la farin’ au nas
Parlè proucès car es finas.

De la ràbi qu’un jouvenas
Fuguèsse puei tant caro-bas
Umilia tau de vermèno
Mi faguè foundre lei galèno !
Lèu davalèri entanchiéu
Au soubre-sòu ‘mé l’èr catiéu
Qu’en mouloun sus moun freiras
Li mandèri dei caloutas.

Mèntre que de gròs encuoulas
Lou tratàvi, lou capounas
Chamè sa band’ à l’esboudèno
Póufido coumo d’escarèno ;
E puei à la tè-tu tè-iéu
Lou mourre touar, vièsti badiéu,
Vague de prene dei moustas,
Mai de garça de bouen gautas.

Alors au mié dóu rampounas,
Que sangàvi fouart de moun nas,
E n’en perdènt mume l’alèno,
A mi faire peta lei vèno,
Moun fraire d’un cóup de pèd viéu
Va fau dir’ aproussimatiéu,
Mi trenquè entié dóu cueissas
La moulèdo dins soun founsas.

Estavani de l’altercas,
Après qu’aguèssi, crideiras,
Manda un quiéu que vous embrèno,
Jasiéu au sóu que fasiéu pèno
Coumo se ‘m’ un cóup de fauciéu,
M’aguèsson trenca bèn au viéu
La cueisso, sèi quatre musclas
Que dintre iéu fè un boumbas !

Ma frumo qu’èr’ istad’ au jas,
Counouiguè lèu moun estramas,
E acourè qu’avié la rèno
E dei questien puei à centèno !
Troubè qu’èr’ esta abusiéu
Aquéu rampòni couentre iéu :
Sièis gus jugant à l’avoucat
Sènso pensa à soun pecat !

Mi doulien fouart lou suc, lou nas
Mèntre que fièr, ‘quéstei judas,
Mi touesàvon de sa boudèno
‘Mé sa facho de court’ alèno,
Sèi dent tamarido, moun Diéu,
Vous baiant d’èstre venjatiéu,
De li tibla un jour un las
Que lei metèsse en escas !

Que jouvissènço ‘quéu pensas
Tout bèu just digne d’un gusas !
Mai m’en fóuti de sa coudèno ;
Dùvon mourfla à pèrdr’ arèno
Tant soun tóuteis esta catiéu
Tau coumo d’ome primitiéu
Quour’ em’ un cóup de talounas
M’an clavela d’un èr mescas.

Lagrèm’ espouncho, leis Óurias
Partèron lèu, luen dins soun jas,
Car devistèron sèns lesèno
Eicigne coumo l’alabrèno
D’inteligènci ço diriéu,
Qu’èro tróup grèu moun boufe-quiéu
Pèr qu’aqui l’istèsson, reinard,
Pèr m’espincha lei sue viscard.

De fach, aguèron ‘n pahoulas
De mi vèire coulour counglas,
Leis ue cava, la facho brèno,
Que lampèron fouero la scèno
Sènso manda un quauque quiéu
Sènso si revira vèrs iéu,
Coumo regretous d’aquest fach
Qu’acò si vesié d’un agach !

En cinq minut’ estalouira
De tout moun long e tourtouira
Pèr la doulènci que m’arrèno
Coumo Crìstou quand fè la Cèno
Plouràvi qu’èro coumprensiéu
Coumo m’aguèsson ‘m’ un fauciéu
Trenca la cambo au couletas,
Tau que va fan pèr lei pourcas !

Mainant lèu à visto de nas
Que ma nafraduro, ailas,
Ero dei grèvo qu’aco mèno
A l’ospitau, aviéu la rèno.
E en mai de ploura à riéu
Ma cambo aro la vesiéu
Coum’ un boudin que l’ a caia
Moun sang adins bèn baraia.

Ooo …. Que cridàvi : « … Encuoula … »
« … Cournat … » fasiéu que de buoula.
« M’as trenca nèt, que m’enredèno »
« La basso cueisso, que m’abèno. »
« Siés qu’un nèrvi nègo-Diéu »
« Tout juste bouen pèr un póuciéu … »
Iéu, estavani sus lei bard,
Jasiéu mourtinèu e coucard.

Counouéissi pas soun adouba
Mai lei poumpaire m’an trouba,
Au sóu, tau coum’ uno tóutèno,
Fla, mouligas, gènre mourèno,
M’an fouesso mes despachatiéu
Uno masquèto, o moun Diéu,
Pèr alena que poudiéu pas,
E m’an quicha d’en aut en bas.

Puei un cóup qu’aguèri lou gas
Pèr alena, tout mouligas
Li racontèri ‘mé proun pèno
Fin fin menu touto la scèno,
E la batèsto ‘mé lei quiéu
Que li mancavo lei fusiéu,
E lou rampóni d’enmescla
Emé lei gus qu’an patuscla !!!

Tout puei s’encadenè ailas,
E dintre iéu sentiéu ‘n eiglas
Voula emé sèi secutèno
En subr’ aqui, qu’emé si rèno
Mi tenié tèsto abusiéu
‘Mé soun long be toujour badiéu,
Semblant bèn voulé mi brafa
Pèr d’eiçabas miés m’escafa.

À l’ospitau sèns moun agrat
M’engabioulèron à l’embat
Car s’aviéu pas leis escarèno
Que m’agarissien la coudèno,
Èro fouesso grèu ço qu’aviéu
A la cueiss’ em’ un tai badiéu :
M’estaquèron à mi quicha
Fin que noun pouésqui boulega !

M’oupeirèron tre l’endeman.
Es lou miour dóu gènr’ uman,
Lou Dóutour Mariòti, sèns pèno
Mi demandant ges de dardèno,
Que mi venguè querr’ en faudiéu
Viesti d’àbi gaire graciéu,
E que mi gandiguè ‘n charrant
Dins lou blo tout risoulejant.

Faguèri dès jour d’ospitau
Ajassa sus d’un lié atau
Sèns boulega qu’aviéu la rèno
Coumo s’aguèssi dei cadèno.
Puei m’encarcèron sènso quiéu
Sai un’ annado luen dóu miéu
Pèr tourn’ aprene à marcha,
Que n’en fuguèri despicha !

Èr’ à Ièro, en ribo de mar
Qu’istèri à veni jóubar,
Dins un mèmbre, qu’à luno plèno
La lus grisalo emé proun pèno
De la nuech subre li liéu,
Mandavo si rai soutourniéu
E sèis oumbro dóu remena
Que mai d’un cóup m’an abena.

Vai, au bres ai pas tout ploura,
Que mi n’en soubr’, à m’assourra.
E pèr passa ‘quest tèms que brèno
Que vous desrèno e desalèno,
Alor de longo, escriviéu,
E ço que dintre iéu, aviéu,
L’espeluquèri dessena,
Sènso coumta, mai ourdena.

Vous diéu qu’acò que dei relat
N’ai fa mant’ un à plèn fielat !
An pas tóutei coumo l’ourguèno
Uno musico que v’ enmèno
À d’eilamount subre lei niéu
Que dian, li jogo lou Boun Diéu !
Ai noun, pardi ! Mai leis ai fa
Sènso jamai rèn escafa !

‘Nas pas crèire, subre-tout pas,
Que chasque jour, trist’ e cap bas,
Mi couloumàvi proun plan pèno
Dins l’escrituro à pèrd’ arèno !
Jamai de la vido ! Fasiéu
Soulet vo ‘mé un ami miéu,
D’escourregudo en proumenant
Sus ma cadièro qu’èr’ ausant.

Pensas, erian doues escloupa.
Iéu ‘mé mèi braio d’estroupa,
Sus moun carrióu que dei magèno
N’en aviéu penja ei jasèno,
Pèr cavalisca lei faus diéu
En mai de touei lei maugrabiéu
Que racàvi coum’un dougat
Sai à n’en pèrdre lou pióutat !

A n’éu li disian Amasa,
Èr’ un trevaire de basa,
Truco-taulié, qu’uno dougèno
De nèrvi, sèns que li tire pèno,
Ti leis aurié puei dins qu’un briéu
Amassoula qu’es coumprensiéu,
Tre qu’un vouguèsse nous bussa,
Nous entrambla vo nous cussa.

Alor venguèsse assaja,
De tróup pròchi nous visaja
Que moun coulègon sa coudèno
L’aurié zouba de bello mèno,
L’aurié garça, espountaniéu,
Un moustas gròs bèn paupatiéu,
E sus lou sóu embardassa,
L’aurié segur escagassa !

Erian tóutei doues coumo dian
Douei cardacho que s’entendian.
Quand l’un fasié un pau la rèno
A l’autre sèmpre fasié pèno.
Qunte que siegue lou moutiéu
L’un vo l’autre amusatiéu
Regussavo un pau soun nas
Pèr lou fa rire d’aut en bas.

Ansin s’èro entiera ‘quest an,
Lei jour lei mès à plèn de man,
Entre lei cambro qu’en dougèno
Fan deis estànci ‘no cadèno
Que si li negavian tout viéu
Coumo pèr founs d’un grand barquiéu,
Sèns qu’un mandèsse un regard
Fuguèsse-ti de soun èr couard !

E puei tout pass’ eiçadabas
Lei marrit jour que nous vien las,
Coumo lei bouen que fan l’ourguèno
Mai que pouàrton malo-bousèno
Nous entirant despachatiéu
Devèrs la mouart pèr fin que Diéu
Nous faguè viéure en verta
Dins uno Sant’ Eternita.

Ai pas jamai rèn óublida
Nimai vougu, l’un defida
De ço que visquèri ‘mé pèno
Que mi faguèron la voues lèno !
Segur que l’ai pensa, catiéu,
De mi venja dins rèn qu’un briéu,
Sus d’uno crous lei claveja
Em’ un coutèu leis esfeja !

Mai en que sièrvon lei cóup bas
Que soutaras fan dei boumbas.
Vous regaudìsson, fan serèno,
Mai v’ amarèjo d’uno mèno,
Que devenès malancouniéu
Marrit, aissas, tant destourniéu,
Que vivès pu. Tout vous fai las,
Tant l’aïcien v’ a pres au las.

Alor sèns óublida lou mau
Que vous an fach à bèlles pau,
Assaja sai, de li sourire
De li moustra voueste coussire
Noun pas pèr escafa sèi frau
Sèi gatamiàulei batestau,
Mai pulèu bèn de li endire
La lèi eterno dei sourire,

Que radóubon lei foutrassau
E lei devis marrit prepau,
Lei rampòni voulènt aussire
E lei bevendo de pouncire.
Vous diéu, verai, m’avès fa mau
A n’en parti dins l’assemau.
Mai v’ àimi à vous lou dire,
Pèr lou miour e pèr lou pire !

Pierre Dominique Testa, Alau lou 10.8.2019. À mèi gèns, moun fraire e ma sorre.

:: LES POÈMES ::

Chaque visiteur peut nous envoyer un texte de sa composition, quelque soit le dialecte, quelle que soit la forme poétique, le registre, et la graphie. Il lui suffira de le saisir ci-dessous. Nous nous réservons le droit de ne pas mettre en ligne tout texte trop long, ainsi que tout texte hors des limites de la décence ouverte au public.
titre
texte
auteur
e.mail
1 + 1 ?